SURF Trendrapport Future Campus (juni 2023)

Hoe ziet de campus in het MBO, HBO en WO in 2040 eruit?

In de 8o-er jaren woonde en studeerde ik op de campus van de Universiteit Twente. Een omgeving waar je (toen en nog steeds) studeert, woont, sport, ontmoetingen hebt en voorziening hebt (winkel, (tand)arts, e.a.). De invulling van wat een campus is, is aan het veranderen. Mede door verregaande digitalisering en dataficatie. Vandaar een bijeenkomst (1 juni jl.) en een rapport Trendrapport Future Campus (19 juni gepubliceerd). Mijn collega Hans Smeele en Sanja Leene dachten 1 juni mee.

In het rapport zijn 13 trends beschreven die van invloed zijn op hoe de campus, virtueel en fysiek, eruit gaat zien in het MBO-HBO-WO. De 13 trends zijn opgesteld via een onderzoek, meenemend het onderwijskundig-, technologisch- en huisvestingsperspectief.

Een samenvatting per trend.

Trend 1: Opkomst van blended, hybride en online onderwijs
De opkomst van blended, hybride en online onderwijs is deels het resultaat van De digitalisering si deels door de COVID-19-pandemie versneld. Steeds is het beter mogelijk om het onderwijs niet alleen te laten plaatsvinden binnen de vier muren van een klaslokaal, maar ook om op andere geavanceerde virtuele manieren met elkaar te interacteren. Het omvat afstandsleren, digitale toetsing, geïntegreerde fysieke en digitale leeromgevingen, open leermiddelen en diversificatie van onderwijsvormen. De waarde van de campus verschuift naar co-creatie en interactie, en blended leren evolueert door verschillende leeromgevingen te verbinden.

Trend 2: Groeiende inzet op een leven lang leren
De groeiende focus op een leven lang leren heeft invloed op de toekomst van de onderwijs campus. Leven lang leren omvat zowel online als fysieke leeractiviteiten, oftewel blended learning. Dit kan leiden tot een versnippering van het onderwijsaanbod en een verschuiving in wat fysiek op de campus plaatsvindt en wat online of op de werkplek gebeurt. Microlearnings en e-learning modules nemen toe, evenals platformisering en abonnementsservices voor onderwijs. Microcredentialing wordt steeds belangrijker, waarbij lerenden kleine certificaten kunnen behalen om hun kennis en vaardigheden aan te tonen. Samenwerking met het bedrijfsleven en flexibele leertrajecten spelen een rol in het mbo, hbo en wo om beter aan te sluiten op de behoeften van studenten en werkenden.

Trend 3 : Verregaande flexibilisering en personalisering van onderwijs
Flexibilisering van onderwijs is een ontwikkeling die de toekomst van de campus in het onderwijs steeds sterker beïnvloedt. Het vormgeven van flexibele leeromgevingen, zowel fysiek als virtueel, worden steeds gebruikelijker. We willen voldoende aan de diversiteit aan leerbehoeften. Dit vertaalt zich naar flexibele en modulaire ruimtes met comfortabele, lichtgewicht en circulaire meubels. Verbeterde ruimtelijke kwaliteit en efficiëntie worden nagestreefd met verschillende ruimtes voor diverse leeractiviteiten.

Trend 4: Groeiend belang van welzijn, socialisering en inclusiviteit
Bij deze trend ligt de nadruk op de verschuiving van de waarde van de campus van kennisoverdracht naar socialisatie en co-creatie. Dus meer inzet op gemeenschapsvorming en een groeiend belang voor inclusiviteit. Er is een groeiend besef dat het welzijn van studenten, docenten en andere campusgebruikers een belangrijke onderwijstaak is. De campus wordt steeds meer een sticky campus: een leeromgeving waar studenten ‘blijven plakken’.

Trend 5: Steeds slimmere gebouwen en betere infrastructuur
De opkomst van ‘smart campus’-toepassingen wordt steeds zichtbaarder, gedreven door geavanceerde technologieën in gebouwen en faciliteiten. Dit omvat het gebruik van Internet of Things en sensoren voor gegevensverzameling, flexibel roosteren, optimalisatie van studieomgevingen en inzet van robotica en AI. Deze trend herdefinieert het gebruik van ruimtes, personaliseert leer- en werkomgevingen, en bevordert duurzaamheid en efficiëntie op de campus.

Trend 6: Groeiend belang van en inzet op duurzaamheid en groene campus initiatieven
Steeds meer onderwijsinstellingen richten zich op een groenere, klimaatneutrale campus. Er is een groeiende vraag naar duurzaamheidsonderwijs, en instellingen nemen maatregelen zoals energiebesparing, CO2-neutrale leeromgevingen en circulaire inrichting. Natuurlijke ecosystemen worden bevorderd, zowel fysiek als online, met groene ontwerpprincipes en technologieën.

Trend 7: Verregaande digitalisering en dataficatie van onderwijs en de leer- /werkomgeving
De digitalisering van het onderwijs is een duidelijke trend, met signalen zoals de opkomst van generatieve AI, het gebruik van immersieve technologie en de toenemende dataficatie van het onderwijs. De campusinfrastructuur moet worden aangepast aan digitale behoeften. Dit omvat het integreren van digitale tools en apparatuur, zoals interactieve whiteboards en virtuele leeromgevingen. Generatieve AI biedt ondersteuning voor leerprocessen, maar brengt ook uitdagingen met zich mee. Immersieve technologieënzoals VR en AR hebben potentieel in het onderwijs, maar zijn nog niet wijdverspreid. De ontwikkeling van het metaverse biedt mogelijkheden voor innovatief en boeiend onderwijs. Dataficatie van het onderwijs en learning analytics spelen een rol bij het verbeteren van het leerproces. Technologieën om de fysieke en virtuele leeromgeving te integreren worden steeds beter. Deze technologische ontwikkelingen kunnen een grote invloed hebben op de toekomstige campus, afhankelijk van de veranderingsbereidheid van instellingen.

Trend 8: Groeiend belang van ethisch bewustzijn en waarborging van publieke waarden rondom technologiegebruik in onderwijs
Er groeit bewustzijn over de ethische implicaties van technologie in het onderwijs. Onderwijsinstellingen streven naar bescherming van publieke waarden, transparantie en inclusiviteit. Zorgen over de invloed van big tech op monopolies, privacy en data-eigendom leiden tot kritische afwegingen bij het kiezen van technologiepartners. Er is aandacht voor “responsible tech” en investeringen in privacybescherming en cybersecurity.

Trend 9: Veranderende rol van de docent en diens vaardigheden
De veranderende rol van docenten en hun vaardigheden zijn essentieel in het onderwijs. Docenten moeten innovaties omarmen en beschikken over digitale en didactische vaardigheden.Samenwerking tussen docenten, studenten en externe partners (werkveld o.a.) groeit. Gebrek aan tijd en ruimte vormen echter uitdagingen voor professionalisering. Het risico bestaat dat docenten vasthouden aan oude ideeën, wat de implementatie van innovaties en de ontwikkeling van de campus belemmert.

Trend 10: Lage veranderbekwaamheid van onderwijsorganisaties
De beperkte veranderbekwaamheid van onderwijsinstellingen belemmert de aanpassing en vernieuwing van het onderwijs en de campus. Veranderingsprocessen, besluitvorming en betrokkenheid van belanghebbenden spelen een rol. Ondanks stimuleringsprogramma’s verloopt verandering traag. De fysieke en virtuele leeromgeving sluiten niet altijd aan bij de onderwijsfilosofie. Veranderbekwaamheid moet worden verbeterd om de campus van de toekomst te realiseren.

Trend 11: Toenemende sector-overstijgende en/of interdisciplinaire samenwerking
Toenemende sectoroverschrijdende en interdisciplinaire samenwerking is essentieel voor de ontwikkeling van onderwijsinstellingen en hun campussen. Dit uit zich in instellingsoverschrijdende samenwerking, samenwerking met het bedrijfsleven en interdisciplinariteit tussen studenten, docenten, instellingen en bedrijven. Onderwijsinstellingen werken samen aan het verbeteren van de inzet van ICT, wat heeft geleid tot succesvolle samenwerkingsverbanden en innovatie. Daarnaast is er meer aandacht voor hybride leeromgevingen en regionale samenwerking, waarbij fieldlabs dienen als praktijkomgevingen voor bedrijven en kennisinstellingen. Dit kan leiden tot een gedecentraliseerde campus waar leren en samenwerken zowel online als fysiek plaatsvindt.

Trend 12: Steeds sterkere internationalisering en globalisering
Internationale ontwikkeling en globalisering spelen een grotere rol in het onderwijs, waardoor onderwijsinstellingen transformeren tot wereldwijde kennisnetwerken. Deze trend stimuleert de uitwisseling van ideeën, studenten en docenten en bevordert interculturele competenties, wat invloed heeft op zowel de virtuele als fysieke campusontwikkeling. Het omvat onder andere de toename van internationale studenten, “internationale ervaringen thuis”, internationale samenwerkingen en partnerschappen, en uitdagingen zoals verengelsing, huisvestingstekorten en taalwetgeving. Deze ontwikkeling vraagt om flexibele campusinfrastructuur en het navigeren van ethische en praktische kwesties.

Trend 13: Afvlakkende bevolkingsgroei, toenemende diversiteit en vergrijzing
De trend van afvlakkende bevolkingsgroei, toenemende diversiteit, woningnood en vergrijzing heeft een significante impact op het onderwijs en de ontwikkeling van campussen. Het vereist flexibele faciliteiten, inclusieve omgevingen en het omgaan met regionale verschillen en uitdagingen zoals discriminerende praktijken en een tekort aan studentenwoningen.

Oftewel: Het gaat niet meer om de campus als een gebouw maar als een aspect in de gehele leeromgeving van de student. Wellicht vraagt dit een ‘transformatie’ in ons denken over ‘de campus’ als de belangrijkste plek waar je leert. Of denkend aan de titel van de rede van mijn collega Nynke Bos (Lector Teaching and Learning and Technology, Inholland), wellicht gaan we grenzen slechten en vloeiend over grenzen heen: Vloeiend over grenzen heen Technologie als verbinder van leerprocessen. .

Mij lijkt dat de toekomstige campus van ons vraagt: samen interdisciplinair leren en werken, co-creëren, innoveren, waarde-ren. Als onderwijs-onderzoek-werkveld. En daarmee leren van elkaar, met elkaar en vóór elkaar. En vanuit deze gedachte zou ik nog willen toevoegen dat we, werkend aan de ‘future campus’, onze kennisproducten en leermaterialen duurzaam toegankelijk maken. Het delen van kennis versterkt innovatie en draagt bij aan onze publieke waarden (Trend 8).