Rapport Onderwijsraad ‘Doordacht Digitaal’

De snel digitaliserende samenleving vraagt om een antwoord van het onderwijs waarin plaats is voor digitale onderwijsdoelen, de inzet van digitale leermiddelen, en het gebruik van digitale toepassingen voor de organisatie van het onderwijs. Tegelijkertijd ziet de raad risico’s aan digitaliseren ‘puur omdat het kan’ en pleit hij daarom voor het maken van doordachte onderwijskeuzes.’’

Drie aanbevelingen zijn beschreven in het rapport ‘Doordacht Digitaal‘ om optimaal te profiteren van de mogelijkheden die digitaliseren voor het onderwijs biedt  (zie samenvatting rapport). Het rapport kwam 9 mei jl. uit.
1. Ontzorg het onderwijs door garanderen van randvoorwaarden van digitalisering.
Een basale infrastructuur is een voorwaarde van doordacht digitaliseren: hardware van goede kwaliteit, stabiele toegang tot internet,  internetveiligheid, privacy, toereikende financiën.
2. Vergroot het eigenaarschap van digitalisering in het onderwijsveld.
Docenten en andere betrokkenen (vraagkant van de markt) meer eigenaarschap geven. Hun betrokkenheid bij de vormgeving van innovatieve toepassingen is cruciaal. Als onderwijsveld zelf dit ook oppakken! Daarnaast wordt aangegeven dat het ontwikkelen, delen en bewerken van open leermiddelen krachtiger dient te worden opgepakt. Open onderwijs uit de hobby-sfeer trekken.
3. Verken digitale toepassingen om ervaring op te doen en visie te ontwikkelen.
En visie ontwikkel je door met alle betrokkenen (docenten-ondersteuning-beleid-management) de digitale toepassingen te verkennen: gezamenlijk en interactief. Gepleit wordt voor kleinschalige laagdrempelige pilots: leren innoveren. De onderwijsinstelling als oefenplaats. Dat houdt ook in: zorg voor een veilige omgeving. Verder waarschuwt men voor de keerzijden van veelvuldig ICT-gebruik: wees je daarvan bewust.

Wilfred Rubens heeft een mooie lijst van hoofdpunten (en zijn gedachten daarbij) beschreven: zie zijn blog. Wat ik er nog aan wil toevoegen en/of accentueren:

• Is naar aanleiding van het rapport een gezamenlijk doe-debat over de impact – de mogelijkheden – de keerzijden van digitalisering in het onderwijs een idee om op te pakken. Doordacht digitaliseren gaat wat mij betreft verder dan goede keuzes maken wanneer uit/aan of online/offline. En verder dan nadenken over privacy en risico’s (met de bedreigingen en angsten). En verder dan deskundigheidsbevordering. De mens heeft techniek (nu is dat inzet van ICTmiddelen) al heel lang ingezet om z’n bestaan te verbeteren en vergemakkelijken. De vraag is hoe gaan we met de nieuwe bijbehorende vraagstukken om? Hoe staan we in relatie staan tot digitalisering? Hoe pakken we het op als integraal vraagstuk? Bijvoorbeeld bij het ontwerpen met inzet van onderwijstechnologie of n.a.v. een case (bijv privacy/inzet learning analytics) gezamenlijk te rade gaan wat bijbehorende vraagstukken zijn. Zo wordt technologie een onderdeel van het proces en niet ‘iets’ eraan vastgeplakt. Of zoals ik dat hier en daar in het rapport lees: keuze maken voor ‘online/offline-zijn’. Of tijd van klep-dicht of klep-open.
  Een uitgelezen moment is bijvoorbeeld ook op dit moment, in het HO, de nieuwe aankomende digitale leeromgeving (DLO).
  (*) Hoe willen we ons onderwijs inrichten of misschien wel herinrichten (gezien de nieuwe vraagstukken rondom flexibiliseren, levenlang leren e.a.)? Welke visie hoort daarbij (en uitgangspunten c.q. waarden). Welke DLO systeem past daar dan bij? Bijvoorbeeld: is een DLO open of gesloten?
  (*) Zijn we ons bewust welke applicatiekeuzes de leverancier al gemaakt heeft in het systeem die bepalend zijn voor de inrichting c.q. het ontwerpen van onderwijs?
  Bijvoorbeeld: wel of niet een e-portfolio?
  (*) Wat is de innovatie als we een nieuwe DLO adopteren en implementeren (en waarom + hoe)? Blijft het bij het systeem sec of verandert het onderwijs mee in de richting die we willen? Of is het systeem een ‘nudge’ (zie verder) voor innovatie. Zo ja, zijn we ons van die nudge bewust?
• In het rapport wordt professionalisering (kennis en vaardigheden) en ondersteuning (randvoorwaarde) onderstreept. Lijkt me ook goed om een herijking te doen naar de manier waarop we de ondersteuning hebben ingericht. Nu is de ondersteuning vaak ‘op afstand’, althans, zo ervaren docenten dat (merk ik). Wanneer we blijven doen zoals nu is de support misschien wel goed en versterkt ingericht maar de docent nog niet ontzorgd. Neem ondersteuners bijv. mee in de pilots: dat zij direct in kunnen gaan op wensen van de docent en ervaren (en dus kunnen inspelen) wat docenten nodig hebben.
• Digitalisering en Informatie: digitalisering van onderwijs gaat naar mijn mening meer en meer (ook) over data en informatie. We generen heel veel data. Hoe slaan we dit op, hoe en wat analyseren we en maken we informatie toegankelijk. Maar ook: welke invloed heeft dat op de manier waarop we onderwijs vormgeven en de rol van de docent daarbij. En ook, welke toepassingen zijn er? Learning Analytics kennen we. Maar het begrip ‘nudging’ is nog niet een veel besproken fenomeen in het onderwijs: dat in het ontwerp van applicaties elementen zitten die efficiënt het keuzegedrag van mensen beïnvloeden (duwtjes).
• Goed dat er een pleidooi wordt gehouden dat open onderwijs (zie aanbeveling 2:.. trek het uit de hoek van hobbyisme..). Het delen en hergebruiken van onderwijsdata en –informatie is nog een innovators-onderwerp maar deze beweging wordt groter. Net als blended learning is ook het delen en hergebruiken een keuze in het onderwijsproces.

Meer informatie:

• NRC artikel met interview Henriëtte Maassen van den Brink
  https://www.nrc.nl/nieuws/2017/05/08/onderwijs-moet-de-voordelen-van-ict-gebruiken-8730396-a1557804
• Persbericht bij rapport
  https://www.onderwijsraad.nl/upload/documents/publicaties/links/Persbericht-Doordacht-Digitaal.pdf
• Emerce
  https://www.emerce.nl/wire/samen-doordacht-digitaliseren-levert-beter-onderwijs
• VOraad
  https://www.vo-raad.nl/nieuws/onderwijsraad-doordacht-digitaliseren-in-het-onderwijs

Wensen student voor digitaal onderwijs

Studenten willen meer benutting van digitaal onderwijs: voor informatie en voor de studievoortgang. Maar ook om een rijker aanbod te krijgen voor een onderwijsprogramma. Tenslotte willen zij klaargestoomd worden voor de banen van de toekomst. Hoger onderwijs kan veel beter en meer de online mogelijkheden benutten.

Dit komt o.a. naar voren door een rapport van New Day at Work (voorjaar 2017). Hun rapport ‘De digitale student; hoe ICT&innovatie echt ervaren wordt’ uitgebracht met daarin beschreven de studentwensen t.a.v. digitalisering .
Centrale vraag van het rapport is wat studenten van de huidige ICT-faciliteiten en applicaties in het onderwijs vinden.  Ongeveer 1000 studenten hebben gereageerd waaronder rond de 800 HO-studenten.

Hoofdconclusie is:

• 40% van de studenten vindt dat er geen optimaal gebruik wordt gemaakt van de aangeboden applicaties.
• De applicaties en ICT-faciliteiten worden laag gewaardeerd (6 of lager).
  Dit komt o.a. door de wirwar aan applicaties: welke zijn er en waar zijn ze te vinden.

Andere uitspraken waar we meer bij moeten stilstaan:

• Studenten geven aan dat (blz 10 van het rapport):
  ‘De meerderheid van de studenten (61%) geeft aan beter te presteren wanneer zij inzicht hebben in hun studievoortgang en meer dan een kwart van de studenten (28%) vindt het belangrijk om de studieprestaties af te kunnen zetten tegen die van studiegenoten.
• Van de ondervraagden wilde 16% onderwijs volgen die alleen maar bestaat uit digitale lessen Blended learning zal dus de komende jaren een belangrijk aandachtspunt voor de onderwijsinstelling. Ook vinden ze integratie van alle applicaties belangrijk.
• Wat ik ook een uitspraak vond (bij de mening over levenlang leren) is dat: ‘maar liefst 40% van de studenten twijfelt of de huidige studie hen klaarstoomt op banen van de toekomst’.
• Wat een opsteker is voor flexibel (door open) onderwijs: ’50% van de studenten geeft namelijk aan dat zij van alle lessen bij alle onderwijsinstellingen gebruik willen maken. Daarnaast zegt 40% van de studenten minder snel af te haken wanneer het onderwijsprogramma makkelijk verrijkt kan worden met het aanbod van andere onderwijsinstellingen.’(blz 17)

En wat interessant als één van de studenten, van de instelling waar je zelf werkt, met eigen woorden (een deel van) de bovenstaande boodschap vertelt: beluister Ivo Chen, student aan de Faculteit Techniek. Hij vindt digitale lessen handig: herhaling van leerstof, directe feedback en de mogelijkheid voor oefenen. Maar ook de mogelijkheid voor verrijking van leerstof of verbreding. Waarom niet meer keuzeruimte in het opleidingsprogramma voor het volgen van online vakken.

OER17: Open informatie en teams

Afgelopen 5 en 6 april bezocht ik, met een aantal collega’s, OER17. Mijn twee hoofdlijnen.

Open onderwijs en aanbieden van meerdere perspectieven
Eén van de hoofdlijnen die ik heb meegenomen is dat Open Onderwijs kan bijdragen aan betekenis geven aan informatie. Eén van de keynotes op OER17 (Lucy Crompton-Reid ) ging daar bijvoorbeeld over: de inzet van Wikipedia in onderwijs.
Informatie is ‘power’ . Het is de bron voor kennisontwikkeling. Wikimedia (de organisatie achter Wikipedia, het platform) wil een open knowledge movement zijn en stimuleren tot ‘wikipedia in de klas of college’. Samenwerken met onderwijs betekent bijdrage aan de kennisontwikkeling.

Je kunt als instelling je verbinden met Wikipedia en vanuit bijvoorbeeld modules meewerken aan de informatieverrijking en verbetering van Wikipedia. Dit via de zogenoemde Residence (Ewan McAndrew, University of Edinburgh). Door actief studenten te laten bijdragen aan informatieontwikkeling leer je hen kritisch omgaan met data, feiten en informatie. Wanneer is een informatie juist? Hoe interpreteer je informatie? Hoe kun je bijdragen aan heldere en juiste informatie? Studenten zijn daarmee creators of knowledge of/en prosumers. Zij dragen actief bij, analyseren, verrijken en verbeteren de informatie. Maar ook aan de discussie over de (betekenis) van de feiten en informatie. In de tijd waar fake news en fake facts is delen van informatie, aanbieden van meerdere perspectieven en er waarde aan geven des te belangrijker geworden.

Aansluitend een advies van Diana Arce: je moet zijn waar de studenten zijn. En zij zitten o.a. op wikipedia. De organisatie staat er al. Als instelling hoef je alleen maar in te stappen. Zou het een idee zijn om wikipedia als informatie platform te gebruiken voor onderwijs: Wikimedia als open interactief informatie platform.

Zie ook:
Histopedia: http://histropedia.com/histropediajs/demos/renaissance-art/fullscreen.html#
Psychology wiki: http://psychology.wikia.com/wiki/Psychology_Wiki
En zo kun je op vele vakgebieden wiki’s maken en verrijken.

Ontwerpen in teams
Een tweede hoofdlijn is hoe belangrijk het organiseren van multidisciplinaire samenwerking is voor het herontwerp van onderwijs. Onderwijs is teamwork, en vraagt een integrale aanpak. Het ontwerpen is steeds minder de verantwoordelijkheid van de docent alleen. Neem bij het ontwerpen van onderwijs het creëren van open content mee. Want blijkt uit een presentatie van Nascimbeni & Burgos dat wie samenwerkt bij het maken van onderwijsmateriaal meer bereid is dit open te stellen. Dit vraagt ook om de nodige kennis. Te denken van aan licenties en auteursrechten. Dus zorg voor de goede randvoorwaarden en een ondersteunende infrastructuur.
Maar wellicht vraagt het ook om een innovatieve ontwerp aanpak. Voorbeeld was de presentatie over de virtually open education waarin Chris Follows het digital maker collective liet zien. Een variant van de makerspaces en labs. Samenwerken van en participatie met diverse betrokken organisatie (bijv. vanuit musea, docenten, studenten) stimuleert delen, hergebruiken en vooral ook innoveren en creëren (van o.a. content).

Zie ook:
Presentatie Chris Follows: https://process.arts.ac.uk/content/virtually-real-open-education-oer17-presentation-slides; Makerspace: http://digitalmakercollective.org/node/26

Een rijke leeromgeving met open onderwijs

’Leren kun je overal; kennis en informatie overal beschikbaar is. Onze taak, in onderwijs, is betekenis geven of waarde geven aan informatie: kennis ontwikkeling. En met die kennisontwikkeling jouw bijdrage te kunnen geven aan de wereld (vrij naar gedachtegoed van Gert Biesta).’’

Dit was een gedachte uit de dialoog (vorige week) die ik met mijn collega’s voerde, naar aanleiding van presentatie ( Open Onderwijs 30maart2017_HvA_lunchbijeenkomst ) over ‘Open Onderwijs’. De Open Education Week leek mij een prachtig gelegenheid om hen eens mee te nemen met de ontwikkelingen rondom de Open Beweging.

Mijn boodschap was dat Open Onderwijs de mogelijkheid biedt een rijke leeromgeving te realiseren om daarmee het leren van studenten/lerenden te kunnen faciliteren. Voor docenten om de (digitale) leeromgeving in te richten (doordat je gevarieerde bronnen tot je beschikking hebt) en effectief leren te ondersteunen (zoals bij een reflectiefilmpje bij directe feedback). Voor studenten om een diversiteit aan leerstof ter ondersteuning van het leren.
Bovendien, ‘open’ is een driver voor innovatie. Het beschikbaar hebben en delen van leermaterialen of kennisproducten maakt het mogelijk nieuwe kennisproducten en diensten te ontwikkelen. Nieuwe en rijke combinaties in modules en programma’s; waardetoevoeging aan bestaande kennisproducten.

Ik wees op het streven van de (demissionair) minister van OCW: dat in 2025 alle docenten in het hoger onderwijs hun onderwijsmaterialen vrij beschikbaar stellen zodat zij gebruik kunnen maken van elkaars digitale leermaterialen en dit toepassen in hun eigen onderwijscontext (Strategische Agenda Hoger Onderwijs en Onderzoek ‘Waarde van Weten’ (blz 39)).
Dit komt niet zomaar uit de lucht vallen. Het komt voort uit een al langer gaande dialoog. Hierbij is de richting het maximaliseren van open toegankelijkheid van publieke geïnvesteerde materialen zoals in wetenschap, data, onderwijs, bibliotheken, archieven, musea, software e.a..

Digitale openheid is op zich al beweging die al enkele jaren gaande is. De nodige stappen zijn gezet, maar moeten ook nog gezet worden. Een collega gaf aan dat voor Open Onderwijs eigenlijk niks in de weg staat: we kunnen, als we willen, onze materialen zo delen en hergebruiken. Ik besefte dat we bij Open Onderwijs voor een behoorlijke cultuurinterventie staan, maar ook moeten zorgdragen voor heldere en ondersteunende randvoorwaarden (auteursrechten, cc-licentie, gebruikersvriendelijke platform e.a.).

Lees ook nog: Open Education Resources in kielzog van Open Access.

Horizon Report 2017

Ook dit jaar weer een Horizon report, uitgave van het New Media Consortium en EDUCAUSE Learning Initiative. In dit rapport worden de belangrijkste ‘trends’ beschreven die bijdragen aan de versnelling van de adoptie van ICT, de mogelijke belemmeringen hierbij en belangrijke ontwikkelingen op het gebied van ICT en leren.
Deze staan hieronder kort beschreven en zijn in het volgende filmpje samengevat: 2017 Horizon Report.

Door de jaren heen zie dat trends komen en gaan. Je kunt van het rapport van alles zeggen (de manier waarop ze tot deze trends komen e.a.). Toch laat het in vogelvlucht zien wat de belangrijkste opkomende (en neergaande) technologieën zijn. En stel mij de vraag: benutten we de mogelijkheden van technologieën voldoende in ons onderwijs? Zijn we innovatief genoeg en waarin zouden we innovatiever kunnen zijn?
De ‘bigger picture’ geeft de volgende kernwoorden mee (blz 6 en 7). De technologie heeft door de jaren heen aangezet tot:

• uitbreiding van de toegankelijkheid (tijd en plaatsonafhankelijkheid en being connected) en het gemak (zichtbaarheid, snelheid);
• versterken van innovatie (bijv. door de mogelijkheden van Artificial Intelligence);
• omarmen van authentiek leren (bijv. in gaming of augmented reality);
• inzichtelijk maken van leren en leerproces (meten en tracken) (bijv. learning analytics;
• verbeteren van de onderwijsprofessie (van doceren naar faciliteren van leren bijv. via mentoring en coaching; van ‘sage of the stage’ naar ‘guide on the side’)

Wat mij wel triggerde was het laatste puntje over digital fluency. Dat technologie een integraal onderdeel is in ons onderwijs. De ontwikkeling ‘digitalisering’ in het onderwijs staat niet apart of ‘komt erbij’. We zullen de impact moeten begrijpen aangezien het in alle facetten van het onderwijs zit en invloed heeft of krijgt. Dat:
‘… simply understanding how to use a device or certain software is not enough; faculty, staff, and students must be able to make connections between the tools and the intended outcomes, leveraging technology in creative ways that allow them to more intuitively adapt from one context to another. Ownership of this movement must be shared and supported among institutional divisions as digital fluency is an important thread that runs through practically every facet of teaching and learning‘(HR2017, blz 7)

Dit laatste realiseer ik me des te meer na een opmerking die ik hoorde. Er zijn collega’s die zich afvragen wat de toegevoegde waarde is van onderwijstechnologie in het onderwijs. Het gaat toch om het echte contact met studenten. Dus waarom blended learning? Echter, digitalisering is een onderdeel van deze tijd. Het is niet alleen een ‘tool’ het brengt een andere en nieuwe manier van opleiden met zich mee. Een andere manier van het inrichten van een leeromgeving c.q. faciliteren van leren. Bovendien is het een onderdeel van hoe we studenten voorbereiden op de toekomstige arbeidsmarkt, met alle vraagstukken daarbij. Wellicht is een dialoog daarover nog een belangrijke: hoe verhouden we ons tot de digitalisering van de onderwijs- en leeromgeving.

Nu volgen in hoofdlijnen de key-trends, mogelijke belemmeringen en de technologie trends.

De key-trends
In het volgende plaatje staan ze in de lijn van key-trends uit voorgaande Horizon Reports (blz 4) met daaronder, samengevat, specifiek die van 2017.
 

De trends voor 2017: Korte termijn
(*)          Er is sprake van toenemende mate van de inzet van Blended learning.
Daarbij zijn onderwijsinstellingen ook bezig hun digitale omgevingen te vernieuwen. Nieuwe combinaties van face-to-face en online leren ontstaan: flipping the classroom.(*)          Er is sprake van meer collaboratief leren.
Online samenwerken, connected zijn. ‘’Further, through adaptive learning and student advising platforms, data can be shared across an institution to illuminate student performance in order to inform improved instructional design and student advising,” beschrijft het Horizon Report.

De trends voor 2017: Mid-termijn
(*)          Er is sprake van een toenemende focus op het meten van leren.
Binnen het hoger onderwijs gebruiken we steeds meer methodes en instrumenten om te evalueren, het leerproces te monitoren en te meten. Er is sprake van een versterkte inzet van data science.
(*)          Er is sprake van het herontwerpen van learning spaces.
In toenemende mate is er aandacht voor onderwijssettings die een grotere mobiliteit, flexibiliteit en meervoudig gebruik van het apparaten ondersteunen.

De trends voor 2017: Langere termijn
(*)          Er is sprake van een groeiende innovatie cultuur.
Nieuwe vormen van leren en doceren vragen om andere inrichtingen van de gebouwen waar wordt geleerd.
(*)          Er is sprake van focus op verdiepend leren.
Er komt meer nadruk te liggen op verdiepend leren. Hierbij het gaat om het daadwerkelijk beheersen van leerinhouden en lerenden ook kritisch denken, problemen oplossen, samen werken en zelfgestuurd leren. Het gaat ook om nieuwe kennis integreren met reeds bestaande kennis.

Wat zijn mogelijke belemmeringen?
Op te lossen vraagstukken
(*)          Het verbeteren van de digitale geletterdheid van lerenden en docenten.
(*)          Het combineren en integreren van formeel en informeel leren.

Lastige vraagstukken
(*)          Verschil in behalen van prestaties.
De uitdaging voor het hoger onderwijs is om te gaan met de diversiteit in het onderwijs. Dit door aan te sluiten bij de behoeften van alle studenten. Te veel studenten halen niet hun doelen. De inzet van meer adaptieve en persoonlijke leerstrategieën maakt dit mogelijk.
(*)          Verschil in digitaal vermogen.
Het verbeteren van de toegang tot internet voor iedereen.

Complexe vraagstukken
(*)          Omgaan met steeds snel veranderende kennis.
Veranderingen gaan snel (technologisch, kennis): hoe spelen we daarop in?
(*)          Herijken van de rol van de opleiders.
Studenten gebruiken de technologie intuïtief. Het is geïntegreerd in hun manier van communiceren en samenwerken. Het staat ‘altijd aan’. Wat betekent dat voor de rol van een docent, de begeleiders?   Wat betekent dat voor het ontwerpen van onderwijs?

Technologie trends
In het volgende schema de belangrijkste technologie trends, met toegevoegd 2017.

Tijds horizon	2013	2014	2015	2016	2017
Nu-1 jaar	Tablet Computing	Flipped Classroom	Bring Your Own Device (BYOD)	Bring Your Own Device (BYOD)	Adaptive Learning Technologies
Nu-1 jaar	MOOC	Learning Analytics	Flipped Classroom	Learning Analytics and Adaptive Learning	Mobile Learning
2-3 jr	Game based Learning	3D Printing	Makerspaces (bijv fablabs)	Augmented and Virtual Reality	The Internet of Things
2-3 jr	Big Data & Learning Analytics	Games en Gamification	Waerable Technology	Makerspaces	Next-Generation LMS
4-5 jr	3D printing	Qualified Self (*)	Adaptive Learning Technologies	Affective Computing	Natural User Interfaces
	Wearable Technology	Visual Assistants (**)	Het internet der dingen	Robotics	Artificial Intelligence

Meer informatie
Korte samenvatting in het volgende document: preview Horizon Report 2017
De blogs van het Horizon Report van de voorgaande jaren: 2012 en 2013 en 2014, 2015 en 2016.

Adams Becker, S., Cummins, M., Davis, A., Freeman, A., Hall Giesinger, C., and Ananthanarayanan, V. (2017). NMC Horizon Report: 2017 Higher Education Edition. Austin, Texas: The New Media Consortium.

Rapport Waarde van Open en Open als Waarde (febr 2017)

‘Open onderwijs is niet alleen materiaal, maar is ook een gedachte daarachter met een open houding. Dat is ook een onderzoekende houding, wille leren. En dus ook kijken van wat is er eigenlijk allemaal en wat biedt het mij en wat kan ik dan gebruiken en wat moet ik zelf dan ontwikkelen’ (blz 26)

Voor mij een interessante uitspraak uit één van de interviews beschreven in het net uitgekomen rapport ‘De waarde van open en open als waarde’ (Fontys Hogeschool ICT, lectoraat Open Educational Resources). Een studie, gedaan door Robert Schuwer en Ben Janssen, naar de adoptie van delen en hergebruiken van open leermaterialen en cursussen in en door bekostigde hoger onderwijs instellingen.

De centrale vraag vraag voor de studie was: wat is nodig voor deze adoptie?
Schuwer en Janssen komen tot volgende vier aanbevelingen voor die adoptie:

1. Maak de meerwaarde voor docenten helder: wat betekent open delen en hergebruiken van leermaterialen voor hen en welke kansen liggen er om het onderwijs te verbeteren?
2. Ontzorg docenten: ontwikkel een ondersteunende infrastructuur. Ontwikkel handvatten vanuit verschillende perspectieven zoals de juridische, auteursrechten. Maak materialen zichtbaar en deelbaar.
3. Formuleer beleid: maak innovatie en initiatieven m.b.t. open delen en hergebruiken mogelijk voor docenten.
4. Koppel dit beleid aan andere thema’s van onderwijsvernieuwing binnen een instelling. Te denk valt aan internationalisering of flexibilisering.

Waarde van open en open als waarde
Wat mij ook triggerde was de motivatie achter het delen en hergebruiken van open en hergebruiken van leermaterialen is: het realiseren van goed onderwijs voor studenten. Het delen en hergebruiken biedt een meerwaarde voor de kwaliteit van onderwijs: duurzaamheid, kenniscirculatie, verhogen van de kwaliteit van de materialen zelf.
En als open een waarde is, dan is -voor Schuwer en Janssen- de docent de cruciale actor/stakeholder bij het realiseren van de onderwijsvernieuwing. De omgeving van die docent kan die adoptie versnellen of vertragen. Juiste randvoorwaarden creëren zijn belangrijk zoals support organiseren of gemakkelijk zoeken/vinden van de leermaterialen.
Belangrijk zijn daarbij de collega-docenten/teamgenoten die al stappen hebben gemaakt in de innovatie. Je ziet-hoort wat mogelijk is, en wilt dat ook uitproberen vooral als studenten er baat bij hebben voor het leren. Early majority van docenten zijn dan ook bezig om het delen en hergebruiken te stimuleren. Schuwer en Janssen verwijzen naar de opvattingen van Rogers: een sociaal innovatiesysteem. Volgens mij is de belangrijkste stap in deze de betekenis zien van de innovatie en je ernaar verhouden: het implementeren van de innovatie.

Open houding
Wat ik al lezend in mij opkwam: soms is de meerwaarde van innovatie niet zo direct helder (leidt open onderwijs tot studiesucces?). Misschien is een eerste stap met de docenten/een docententeam samen de meerwaarde ontdekken of de betekenis geven. Met elkaar zoeken naar mogelijkheden, kijken waar hobbels liggen (en waar mogelijk deze wegnemen= ook beleid?). Een soort Work Out Loud methode (Stepper): investeren in netwerken en de uitkomsten met impact zichtbaar maken. De waarde van open krijgt als het ware een dubbele loop: leren en innoveren rondom open onderwijs en die kennis delen en hergebruiken. Met elkaar een open houding ontwikkelen.

Lees ook: Innovatieblog SURFnet; Blog van Robert Schuwer zelf.

Effectiviteit van Blended learning

Vorige week kreeg ik tot mijn verrassing het proefschrift van Nynke Bos in mijn postvakje ‘Effectiveness of Blended Learning. Factors Facilitating Effective Behavior in a Blended Learning Environment’. Nynke Bos concludeert (blz 178) dat er meer aandacht moet komen voor het ontwerpen van een blended learning omgeving die zelfregulatie van leren ondersteunt. Want het blijkt dat er geen significant verschil is in het uiteindelijke cijfer voor de cursus die zelfregulerende studenten behalen in vergelijking met studenten die minder in staat zijn hun leerproces te reguleren. Dit met inzet van leertechnologie. In het onderzoek is o.a. gekeken naar het gebruik van webcollege’s.

Een citaat uit het proefschrift van Nynke Bos (uit de conclusie, blz 178)

‘Het gebrek aan significante verschillen wordt veroorzaakt door de huidige inzet van onderwijstechnologie binnen de blended learning omgeving. Deze toepassingen hebben met name een focus op het versterken van de rol van de docent, en niet zozeer op het leren, waarbij studenten voornamelijk aanvullende studiematerialen wordt aangeboden om zicht voor te bereiden op het college of om deze colleges aan te vullen.’ (blz 178)

Het gaat zelfs nog verder namelijk dat de manier waarop in het huidige onderwijs blended learning wordt toepast, leidt tot onderprestatie van studenten die in staat zijn hun leerproces te reguleren. Oftewel: blended learning wordt niet effectief ingezet.

Tjonge, dacht ik, zo’n conclusie moet ons wel aan het denken zetten. Of liever: ..aan het herontwerpen! We vervangen misschien nog te veel ‘een hoorcollege met een webcollege of een schriftelijke toets met een digitale toets’ maar benutten nog te weinig de potentie van de onderwijstechnologie. Als de toepassing van blended learning docent-gericht is, heeft het weinig toegevoegde waarde ten aanzien van het leren. Onderwijsontwerpen met blended learning is een substitutie i.p.v. transformatie.

Er zijn kansen voor het genereren van meerwaarde bijvoorbeeld in de ontwikkeling rondom:
(*) Het ontwerpen van flexibel onderwijs.
Kern bij flexibel onderwijs is ‘de regie over het eigen het leerproces’. Dat de studenten richting kunnen geven in wat zij leren (inhoudelijke keuzevrijheid, meer rekening houdend met voorkennis, ervaring en aanwezige competenties) en hoe studenten leren (van wie, met wie, waar, welke leeractiviteiten, welke leermiddelen e.a.) en wanneer de studenten leren (tempo, startmomenten, volgorde). Gezien het proefschrift zou bij het ontwerpen van flexibel onderwijs blended learning meteen moeten worden meegenomen: om de zelfregulatie van het leren te ondersteunen. Blended learning niet als logistiek voordeel (bijv. toegang krijgen tot (extra) onderwijsleermateriaal, je kunnen voorbereiden op het college of tentamen of een module online volgen) maar als inzet bij het leren/het eigen leerproces. Blended learning inzetten voor reflectie op het leren en monitoren van het leerproces.

(*) De implementatie van de nieuwe digitale leeromgeving (DLO).
It’s not about technology, stupid. Maar voordat je het weet is dit het wel. De conclusie van het proefschrift triggert mij nog meer de nadruk op de implementatie van de DLO mbt het ondersteunen van het leren van de student. Zolang dat niet de focus is, is de kans groot dat het beperkte toegevoegde waarde heeft.  De cursus-informatie wordt van het ene systeem (bijv. Blackboard/Sharepoint e.a.) overgeheveld naar/in het andere systeem (bijv. Canvas/Moodle e.a.>) zonder dat de cursusontwerp verandert.

En wat ook belangrijk is, las ik in het proefschrift (zie ook website alinea ‘blended learning’): ook studenten moeten ook mee worden genomen in effectief inzetten van blended learning bij hun leren. Anders heeft het nauwelijks effect.

‘’When students interact in a blended learning environment, they need more guidance in this environment. Not only in how to combine different learning resources to enhance their learning (Lust et al., 2013b), but students also need guidance in how to approach to learning resources on a metacognitive level: analyzing the learning situation, setting meaningful learning goals, determining which strategies to use, assessing if these strategies are effective and evaluating the understanding of the topic (Azevedo et al., 2008). This guidance can be easily accomplished and will foster a more self-regulated approach to learning. ‘’

Het zou toch zonde zijn dat de stelling van Nynke over een aantal jaren nog steeds geldt:
‘Ondanks forse ICT- investeringen om het onderwijs te vernieuwen (red. dat de nieuwe digitale leeromgeving intuïtief in gebruik is, die flexibel en persoonlijk onderwijs ondersteunt), levert dit bijzonder weinig op in de relatie tot studiesucces van studenten’.

De promotie van Nynke Bos is 16 december en online te volgen:
http://www.ou.nl/web/nieuws-en-agenda/conferentie

Website met samenvattingen van de artikelen en de discussie en conclusie zie: dr. Blend
(*) Discussie
(*) Samenvatting

En natuurlijk wens ik Nynke Bos vanaf deze plek een hele fijne promotie toe!